تصویر برداری تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Imaging) یا MRI یک روش تصویر برداری پزشکی است که در طی آن از یک میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و یک کامپوتر برای ایجاد تصاویر دقیق از بدن استفاده می شود. پزشکان از تصاویر MRI برای تشیخص و یا نظارت بر درمان بیماری‌های مختلف در مغز، قفسه سینه، شکم و لگن استفاده می کنند.

MRI چیست؟

MRI یک تکنیک تصویربرداری پزشکی است که از یک میدان مغناطیسی قوی، امواج رادیویی و یک کامپیوتر برای ایجاد تصویر دقیق از اندام‌ها و بافت‌های بدن استفاده میکند.

دستگاه MRI چگونه کار می‌کند؟

بیشتر بدن انسان از مولکول‌های آب تشکیل شده است که حاوی اتم‌های هیدروژن و اکسیژن هستند. داخل هر اتم هیدروژن یک پروتون وجود دارد. پروتون‌ها مانند آهنربا‌های بسیار کوچکی هستند که به میدان مغناطیسی بسیار حساس‌اند. هنگامی که بیمار در داخل دستگاه MRI قرار می‌گیرد، این پروتون‌ها در جهت میدان مغناطیسی قرار می‌گیرند. (همان طور که سوزن قطب نما در جهت میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد.) بیمار تراز شدن و تغییر جهت پروتون‌هارا احساس نمی‌کند. سپس امواج رادیویی به ناحیه‌ی مورد نظر تابیده می شود و پروتون ها را از جهتی که در آن منظم شده‌اند خارج می‌کند. با خاموش شدن امواج رادیویی، پروتون‌ها مجدد در جهت میدان مغناطیسی منظم می‌شوند. این تغییر جهت پروتون‌ها باعث انتشار یک سری امواج رادیویی می‌شود که این امواج توسط گیرنده‌های دستگاه MRI دریافت می‌شوند.

این سیگنال‌ها اطلاعات دقیقی از محل پروتون‌ها در بدن ارائه می‌دهند. آن‌ها همچنین به تمایز بافت‌های مختلف بدن نیز کمک می‌کنند زیرا پرون‌های موجود در بافت‌های مختلف بدن، با سرعت‌های مختلفی در جهت میدان مغناطیسی مرتب می‌شوند و سیگنال‌های متمایزی تولید می‌کنند.

همان گونه که میلیون‌ها پیکسل مانیتور کامپیوتر می‌توانند یک تصویر پیچیده ایجاد کنند، سیگنال‌های میلیون‌ها پروتون داخل بدن ترکیب می‌شوند تا تصویر دقیقی از داخل بدن ایجاد کنند.

کاربرد‌های MRI

تصاویر MR برای کمک به تشخیص بیماری، تعیین روش درمان و اطلاع از روند پیشرفت درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از MRI به ویژه برای تصویر برداری از مغز و نخاع، قلب و عروق خونی، استخوان‌ها، مفاصل و سایر بافت‌های نرم بدن، اندام‌های شکم، سینه و لگن استفاده می‌شود.

MRI مغز و کانال نخاعی

MRI قلب و عروق خونی

MRI قلب و عروق خونی برای ارزیابی موارد زیر انجام می‎شود.

• اندازه و عملکر حفره‌های قلب
• ضخامت و حرکت دیواره‌های قلب
• شدت آسیب ناشی از سکته یا بیماری‌های قلبی
• مشکلات ساختاری در آئورت مانند آنوریسم یا دایسکشن
• التهاب یا انسداد عروق خونی

MRI استخوان‌ها و مفاصل

MRI به ارزیابی موارد زیر کمک می‌کند:

• ناهنجاری‌های مفصل ناشی از ضربه یا صدمات مکرر، مانند پارگی غضروف یا رباط
• ناهنجاری‌های دیسک در ستون فقرات
• عفونت‌ استخوان
• تومورهای استخوان و بافت‌‌های نرم

MRI سایر اندام‌های داخلی

MRI می‌تواند تومور‌ها یا ناهنجاری‌های بسیاری از اندام‌ها و ارگان‌های بدن از جمله موارد زیر را ازریابی کند:

• کبد و مجاری صفراوی
• کلیه ها
• طحال
• پانکراس
• رحم
• تخمدان ها
• پروستات

همچنین می‌توان از تصاویر MRI به همراه تصویر ماموگرافی برای تشخیص سرطان سینه به ویژه در زنانی که بافت سینه متراکم دارند یا بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه هستند استفاده می‌شود.

آمادگی‌های لازم قبل از اسکن MRI

• معمولا از شما خواسته می‌شود قبل از اسکن ام آر آی لباس خود را با لباس بیمارستانی (گان یا اسکراب) تعویض کنید.
• دستوالعمل‌های مربوط به خوردن و آشامیدن قبل از اسکن، بسته به نوع اسکن و مراکز مختلف متفاوت است بنابراین وعده‌های غذایی خود را میل کرده و داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید مگر اینکه پزشک به شما دستور دیگری بدهد.
• طی برخی از اسکن‌های MRI ممکن است نیاز به تزریق مواد حاجب (کنتراست زا) باشد. بنابراین ممکن است تکنسین پیش از تزریق از شما بپرسد که به مواد حاجب حساسیت دارید یا خیر. همچنین درباره ابتلا به بیماری‌های کلیوی نیز ازز شما سوال خواهد شد. (اگر ناراحتی کلیوی یا حساسیت خاصی دارید حتما به تکنسین و پزشک خود اطلاع دهید.) همچنین ممکن است قبل از آم آر آنژیوگرافی پزشک برای شما آزمایش خون تجویز کند تا از سلامت کلیه‌های شما اطمینان حاصل کند.
• اگر باردار هستید حتما به پزشک و تکنسین اطلاع دهید. ام آر آی از دهه 1980 “بدون هیچ گزارشی از عوارض جانبی برای زنان باردار و جنین” استفاده شده است. با این حال، در طی اسکن ام آر آی نوازد در یک میدان مغناطیسی قوی قرار خواهد گرفت. بنابراین برای خانم‌های باردار در سه ماه اول حاملگی نباید اسکن ام آر آی انجام شود مگر آنکه مزیت معاینه و اسکن به وضوح بیشتر از خطرات و عوارض احتمالی باشد. به خانم‌های باردار نباید گادولینیوم (مواد حاجب) تزریق شود مگر آنکه انجام ام آر آنژیوگرافی (MRA) برای آن‌ها ضروری باشد.
• اگر کلاستروفوبیا (ترس از فضاهای بسته) یا اضطراب دارید، از پزشک خود بخواهید تا قبل از تاریخ اسکن یک آرامبخش خفیف برای شما تجویز کند. در صورت مصرف آرامبخش به هیچ وجه رانندگی نکنید و از فرد دیگری درخواست کنید شما را تا مرکز تصویر برداری همراهی کند.
• ورود اقلام فلزی و الکترونیکی به اتاق یا سالن MRI ممنوع است. زیرا این اقلام می‌توانند باعث اختلال در میدان مغناطیسی، سوختگی یا حرکات پرتابه‌ای خطرناکی شوند. این اقلام عبارتند از:

1. جواهرات، ساعت، کارت های اعتباری و سمعک‌ها که همگی ممکن است آسیب ببینند.
2. سنجاق‌های فلزی، سنجاق سر، زیپ‌های فلزی و موارد فلزی مشابه که می توانند تصاویر MRI را مخدوش کنند.
3. ارتودنسی، دندان مصنوعی و هر وسیله دندانپزشکی متحرک
4. خودکار و عینک
5. پیرسینگ
6. تلفن های همراه، ساعت‌های هوشمند و دستگاه‌های ردیابی

• بیماران باید بدون آرایش باشند زیرا برخی از مواد آرایشی حاوی فلز هستند و به دلیل حساسیت فلزها به میدان مغناطیسی می‌توانند در تصاویر آرتیفکت یا خطا ایجاد کنند.
• اگر وسیله پزشکی یا الکترونیکی در داخل بدن خود دارید (مانند ایمپلنت) حتما به تکنسین اطلاع دهید. زیرا این اقلام می‌توانند در تصاویر MRI اخلال ایجاد کنند. بسیاری از ایمپلنت‌ها دستورالعملی دارند که خطر‌ آن‌ها را برای اسکن ام آر آی توضیح می‌دهد. دستورالعمل را حتما به مسئول پذیرش و تکنسین نشان دهید. اسکن ام آر آی بدن تایید و مستند سازی سازگاری ایمپلنت با MRI انجام نخواهد شد.
• اگر هرگونه سوالی درمورد وجود وسیله فلزی یا نوع آن دارید، اسکن اشعه ایکس (تصاویر رادیولوژی) می‌تواند هر نوع فلزی را شناسایی کند. ایمپلنت‌ها و اقلام فلزی مورد استفاده در جراحی‌های ارتوپدی معمولا برای اسکن MRI خطری ندارند.
• نوزادان و کودکان خردسال برای تکمیل معاینه و اسکن MRI نیاز به آرامبخش یا بیهوشی دارند تا در طول اسکن بی‌حرکت بمانند. البته این مسئله بستگی به سن کودک، رشد فکری او و نوع اسکن دارد. در برخی از مراکز اسکن آم آر آی امکان تزریق آرامبخش یا بیهوشی وجود دارد که در آن صورت باید حتما یک متخصص بیهوشی یا متخصص بیهوشی کودکان برای اطمینان از سلامت کودک در طول اسکن حاضر باشد. دستوالعمل‌های لازم برای آماده کردن کودک پیش از انجام اسکن به شما گفته خواهد شد. برخی از مراکز ام آر آی ممکن است پرسنلی برای صحبت کردن با کودک و آماده کردن او داشته باشند تا نیازی به آرابخش یا بیهوشی نباشد. آن‌ها ممکن است فیلمی از نحوه انجام اسکن ام آر آی را به کودک نشان دهند و صدای آن را برای کودک پخش کنند و به سوالات او پاسخ دهند تا اضطراب کودک برطرف شود. برخی از مراکز نیز ممکن است عینک یا هدست به کودکی بدهند و برای او کارتون پخش کنند تا اضطراب کودک برطرف شده و در طول اسکن بی حرکت بماند تا تکنسین بتواند تصاویر باکیفیتی از کودک بگیرد.

نحوه انجام تصویربرداری MRI

تکنسین به شما کمک می‌کند که روی میز متحرک دستگاه دراز بکشید. همچنین ممکن است از تسمه‌ها یا تکیه‌ گاه‌هایی استفاده کند که به شما کمک کند تا در طول اسکن ثابت و بی‌حرکت بمانید.

ممکن است تکنسین وسایلی را در اطراف یا کنار عضوی که قرار است در طی اسکن مورد بررسی قرار گیرد قرار دهد. این وسایل حاوی سیم پیچ‌هایی هستند که می‌توانند امواج رادیویی از خود ساطع کنند یا امواج رادیویی را جذب کنند. همچنین ممکن است تکنسین بالشتک‌هایی را در اطراف بدن شما قرار دهد تا مطمئن شود پوست شما با دستگاه یا سایر قسمت‌های بدن خودتان در تماس نباشد. قسمتی از پوست که با دستگاه یا بدن در تماس باشد در طول اسکن گرم شده و ممکن است دچار سوختگی شود. تکنسین این مورد را قبل از اسکن به شما توضیح خواهد داد.

در طی mri، تصاویر مختلفی از ناحیه‌ی تحت بررسی ایجاد می‌شود. ممکن است در طول اسکن شما صداهای بلندی (مانند صدای کلیک یا صدای ضربه زدن) بشنوید. برای کاهش صدا در طول اسکن، تکنسین به شما هدفون یا گوش گیر خواهد داد.

اگر اسکن شما از نوع ام آر آنژیوگرافی باشد تکنسین یا پرستار یک کاتتر را داخل رگ دست یا بازوی شما قرار می‌دهد که از آن برای تزریق مواد حاجب در طول اسکن استفاده خواهد شد.

سپس تکنسین شما را داخل آهنربای دستگاه قرار خواهد داد و اسکن را هنگام کار با کامپیوتر دستگاه که در خارج از اتاق قرار دارد انجام خواهد داد.

اگر اسکن شما از نوع MRA یا ام آر انژیوگرافی باشد، پس از یک سری اسکن اولیه، تکنسین مواد حاجب را به رگ شما تزریق خواهد کرد. سپس تصاویر دیگری در طول تزریق یا پس از آن از شما گرفته خواهد شد. ممکن است هنگام دریافت ماده‌ی حاجب احساس گرما کنید یا طعم عجیبی در دهان خود احساس کنید که امری طبیعی است. همچنین ممکن است از شما خواسته شود در طل اسکن نفس خود را برای 15-25 ثانیه حبس کنید.

پس از انجام اسکن، ممکن است از شما خواسته شود مدتی صبر کنید تا تکنسین کیفیت تصاویر گرفته شده را بررسی کند و در صورت نیاز اسکن‌های بیشتری انجام دهد.

اگر در طول اسکن تزریق وریدی داشتید، کاتتر از رگ شما خارج شده و پانسمان کوچکی روی محل آن قرار داده خواهد شد.

بسته به نوع اسکن و دستگاه مورد استفاده، کل پروسه اسکن MRI ممکن اسن بین 30 تا 60 دقیقه زمان ببرد.

در طول تصیربرداری MRI چه چیزی را تجربه خواهید کرد

اسکن MRI بدون درد انجام خواهد شد با این حال ممکن است برای برخی از افراد بی حرکت ماندن سخت باشد یا دچار ترس از فضای بسته شوند. در طول اسکن نیز صداهای بلندی خواهید شنید.

ممکن از در طول اسکن، ناحیه‌ی مد نظر کمی گرم شود. اگر باعث اذیت شما شد حتما به تکنسین یا رادیولوژیست اطلاع دهید.

بسیار مهم است که در طول اسکن بی حرکت بمانید. بین اسکن‌ها می‌توانید برای مدت کوتاهی استراحت کنید. (هنگام گرفتن تصاویر، صدا‌های بلندی ایجاد می‌شود بنابراین زمان انجام اسکن را متوجه خواهید شد.) البته ممکن است تکنسین از شما بخواهد پوزیشن خاصی را مدتی حفظ کنید.

خطرات و عوارض اسکن MRI

تصاویر MR بدون استفاده از پرتو‌های یونیزان ایجاد می‌شوند و بیماران در معرض پرتوهای مضر یونساز مانند اشعه X قرار نمی‌گیرند. براساس تایید FDA، MRI خطری برای سلامتی بیماران ندارد. تنها نکته‌ی حائز اهمیت این است که هیچ جسم فلزی همراه بیمار داخل اتاق اسکن نشود. زیرا MRI میدان مغناطیسی قوی‌ای دارد که ممکن است باعث پرتاب اجسام فلزی شود. این اجسام همچنین می‌توانند تصاویر MR را دچار اختلال کنند.

میدان مغناطیسی دستگاه MRI با گذشت زمان تغییر می‌کند و صدا‌های بلندی ایجاد می‌کند که در صورت استفاده نکردن از گوشگیر یا محافظ گوش می‌تواند به شنوایی بیمار آسیب بزند. این امواج مغناطیسی همچنین می‌توانند باعث تحریک عضلات و اعصاب محیطی شوند که باعث ایجاد احساس انقباض در بیمار می‌شود.

انرژی میدان مغناطیسی دستگاه MRI نیز می‌تواند باعث ایجاد گرما شود. هرچه زمان اسکن طولانی‌تر باشد، بیمار احساس گرمای بیشتری خواهد کرد.

در طول اسکن پوست نباید با دستگاه یا قسمت‌های دیگر بدن تماس داشته باشد. قسمتی از پوست که با دستگاه یا بدن در تماس باشد در طول اسکن گرم شده و ممکن است دچار سوختگی شود. تکنسین این مورد را به شما توضیح می‌دهد و این مورد را قبل از انجام اسکن چک خواهد کرد.

مواد حاجبی که در طول ام آر آنژیوگرافی به بیمار تزریق می‌شوند ممکن است باعث حساسیت شوند.

فضای بسته ام آر آی ممکن است در برخی از بیماران باعث ترس از فضای بسته شود. این بیماران می‌توانند به مراکز دارای دستگاه MRI باز مراجعه کنند اما باید توجه کنند انجام برخی از اسکن‌ها نیاز به دستگاه خاصی دارد. به همین در صورتی که کلاستروفوبیا دارید حتما پیش از انجام اسکن با پزشک خود مشورت کنید.

در طول اسکن ام آر آی برای بدست آردن تصاویر دقیق و با کیفیت بیمار باید ثابت و بی حرکت بماند. این مسئله ممکن است برای برخی افراد، کودکان و نوزادان دشوار باشد و پزشک برای آن‌ها آرام بخش یا بیهوشی در طول اسکن تجویز کند. داروهای آرام بخش و بیهوشی خطرات خاص خود را دارند و ممکن است باعث کاهش فشار خون و اختلال در تنفس شوند.

آیا ام آر آی درد دارد؟

خیر. تنها ممکن است در طول اسکن احساس گرما کنید.

آیا انجام MRI برای خانم‌های باردار امکان پذیر است؟

ام آر آی برای زنان باردار بی خطر است اما در سه ماه اول بارداری انجام نمی‌شود مگر آن که مزایای معاینه به وضوح بیشتر از خطرات احتمالی باشد.

چرا انجام ام آر آی ضروری است؟

اسکن mri تصویر بسیار دقیقی از بافت‌های بدن فراهم میکند و اطلاعاتی در اختیار پزشک قرار می‌دهد که برای تشخیص بیماری‌ها ضروری هستند.

ام آر آی و سی تی اسکن چه تفاوتی دارند؟

هر دو تصاویر مقطعی از بافت‌های بدن ایجاد می‌کنند. با این تفاوت که ام آر آی با استفاده از امواج رادیویی و CT اسکن از اموج یونیزان (اشعه ایکس) برای ایجاد این تصاویر استفاده می‌کند.

چرا برای MRI قسمتی خاصی از بدن، بیشتر بدن بیمار داخل دستگاه قرار می‌گیرد؟

اسکنر و گیرند‌های دستگاه MRI در مرکز آهنربا قرار دارند به همین دلیل برای اسکن ستون فقرات یا سر، بیشتر بدن بیمار باید در داخل دستگاه قرار گیرد.